۷ گام برای یادگیری تفکر نقادانه

در این نوشته قرار است هفت گام را بیان کنیم که به شما کمک می‌کند تا تفکر نقادانه را بیاموزید. این گام‌ها به شما چهارچوب و مسیر می‌دهد تا فرایند یادگیری‌تان را هدایت کند. قبل از خواندن ادامه متن می‌توانید دو نوشته قبلی ما را یعنی «تفکر نقادانه مهارتی ضروری برای دانشجویان» و «چرا باید تفکر نقادانه یاد بگیریم؟» بخوانید تا بیشتر با تفکر نقادانه و اهمیت آن آشنا بشوید.

گام ۱: درک مفاهیم و اصول اصلی

با کنکاش در مفاهیم اساسی تفکر نقادانه شروع کنید. بر درک‌کردن منطق و استدلال و برهان تمرکز کنید. با منابعی شروع کنید که مغالطات، ساختارهای استدلال مختلف و اصول زیربنایی استدلال صحیح را معرفی می‌کنند.

ماهیت استدلال‌های معتبر را درک کنید و مغالطه‌های رایج را بشناسید و بفهمید که چگونه شواهد(Facts) از ادعاها پشتیبانی می‌کنند. کتاب‌ها و منابع آنلاین و دوره‌هایی هستند که این اصول اصلی را آموزش می‌دهند.

گام ۲: خواندن و تجزیه‌وتحلیل آثار متنوع

با طیف گسترده‌ای از متون و مقالات و آثار علمی از رشته‌های مختلف در علوم انسانی و فراتر از آن درگیر باشید. استدلال‌ها را تجزیه‌وتحلیل کنید، شواهد را ارزیابی کنید، و فرق بین نظرات(opinions) و ادعاهای مبتنی بر شواهد(facts) را تشخیص دهید.

سعی کنید مطالبی از دیدگاه‌ها و فرهنگ‌ها و دوره‌های تاریخی مختلف را بخوانید. استدلال‌های درون این متون را بررسی و تحلیل کنید، سوگیری‌ها را شناسایی کنید و اعتبار منابع را ارزیابی کنید. مطالعه مجلات و مقاله‌ها و کتاب‌هایی نیز مفید هستند که دیدگاه‌های متناقضی را ارائه می‌کنند.

گام ۳: پرورش عادت پرسشگری

این عادت را در خود ایجاد کنید تا از مفروضات اساسی استدلال یا اطلاعات ارائه‌شده سؤال کنید. اینکه چرا اطلاعات خاصی ارائه شده و چه چیزی ممکن است حذف یا نادیده گرفته شده باشد، باعث بهبود تفکر انتقادی می‌شود.

از انگیزه‌های پشت استدلال یا اطلاعات به طور انتقادی سؤال بپرسید. بعضی از مفروضات مستقیم در خود متن نیامده‌اند و ضمنی هستند. آنچه ممکن است در اطلاعات ارائه‌شده وجود نداشته باشد، در نظر بگیرید. در بحث‌ها یا تمرین‌هایی شرکت کنید که عادت پرسشگری را تقویت می‌کند.

گام ۴: ارزیابی شواهد و منابع

مهارت‌های لازم برای ارزیابی اعتبار و مرتبط‌بودن و قابل اعتماد بودن منابع و شواهد را فرا بگیرید. بین نظرات و ادعاهای مبتنی بر شواهد تمایز قائل شوید.

گام ۵: کاربرد از طریق حل مسئله

در فعالیت‌های حل مسئله یا سناریوهای فرضی که نیاز به مهارت‌های تفکر نقادانه دارند، شرکت کنید. از تفکر تحلیلی برای تجزیه‌وتحلیل، ارزیابی و حل مؤثر مسائل استفاده کنید.

سناریوهای حل مسئله مرتبط با موضوعات علوم انسانی طراحی کنید یا از مسائل موجود استفاده کنید. از مهارت‌های تفکر نقادانه برای رسیدگی به این مشکلات، با در نظر گرفتن دیدگاه‌های متعدد و ارائه راه‌حل‌های مستدل استفاده کنید.

گام ۶: مشارکت فعال در بحث و مناظره

در بحث‌ها یا مناظره‌ها یا نشست‌هایی فعالانه شرکت کنید که دیدگاه‌های مختلف را ارائه می‌کنند. مهارت‌های استدلالی و توانایی در نظر گرفتن و بیان دیدگاه‌های مخالف را توسعه دهید.

در مناظره یا بحث‌های درباره موضوعات مناقشه‌برانگیز در موضوعات علوم انسانی، دیدگاه‌های خود را بیان کنید، استدلال‌های متقابل را در نظر بگیرید و پاسخ‌های مستدل بسازید. محترمانه گفت‌وگو کنید و در دیدگاه‌های مختلف کاوش کنید.

گام ۷: تأمل و بازبینی منظم

فرهنگ تأمل در فرایندهای فکری، تصمیم‌گیری‌ها و استدلال شخصی را پرورش دهید. به طور منظم روی تفکر نقادانه خود تأمل کنند و زمینه‌های بهبود را شناسایی کنید.

سعی کنید زمانی را برای تأمل کردن در نظر بگیرید.‌ پس از درگیر شدن در تجزیه‌وتحلیل نقادانه یا بحث، افکار خود را یادداشت کنید. از کسی که در زمینه انتقادی ماهرتر هست بخواهید تا تأملات شما را مرور کند تا بازخورد و راهنمایی برای بهبود به شما ارائه دهد.

با انجام این مراحل، یک دانشجوی علوم انسانی می‌تواند به طور سیستماتیک مهارت‌های تفکر نقادانه خود را توسعه دهد و تقویت کند.  از یادگیری مفاهیم اساسی تا کاربرد عملی و تأمل، چهارچوبی قوی برای تفکر نقادانه مؤثر ایجاد می‌کند.