گزارش جلسه هفتم دوره درآمدی بر رویکردهای تربیت دینی
۲۷شهریور جلسه هفتم دوره درآمدی بر رویکردهای مختلف تربیت دینی در خانه اندیشه‌ورزان برگزار شد. این جلسه با مقدمه‌ای از تقسیم‌بندی علم دینی آغاز شد و سپس دکتر مرصعی به بیان نظرات علی پایا پرداختند.
طبقه‌بندی رویکردهای علم دینی
در ابتدای این جلسه آقای دکتر مرصعی به بیان طبقه‌بندی رویکردهای علم دینی طبق تقریر محمدتقی موحد ابطحی پرداختند که هشت فرد بررسی‌شده در این دوره بر اساس طبقه‌بندی ایشان انتخاب شده‌اند. موحد ابطحی کسانی را که قائل به معنادار بودن «علم دینی» هستند، دو دسته می‌داند. علم دینی از منظر برخی متفکران، مدیریت‌ناپذیر و از منظر برخی دیگر مدیریت‌پذیر است. افرادی که علم دینی را مدیریت‌پذیر نمی‌دانند دسته‌ای هستند که به بیانی دیدگاه مارتین هایدگر را قبول دارند و در ایران احمد فردید سردمدار نگاه هایدگری است که بسیاری از او تأثیر گرفته‌اند.
جایگاه رویکرد محمدمهدی میرباقری
جلسات پیشین نظریات افرادی بررسی شد که معتقد به رویکرد مستقیم به تحول علوم هستند. بخش‌هایی از دسته‌بندی این دوره با نظریات مطرح‌شده این هشت نفر پر شد. در این جلسه با بیان رویکرد محمدمهدی میرباقری، جایگاه ایشان در این دسته‌بندی مشخص شد. رویکرد آقای میرباقری، هم تحول کنشگر و هم تحول ساختارها است که رویکرد غیرمستقیم به تحول علم است. همچنین در این رویکرد از فلسفه‌ای که هنوز موجود نیستِ رویکردهای مبناگرایانه‌ای استفاده شده است که از شاخه‌های مدیریت مستقیم علم دینی است. آقای میرباقری در رویکرد خود که می‌توان آن را رویکرد ولایی نامید، نظام حق و نظام باطل را بیان می‌کنند که مبتنی بر واقعیات نیست بلکه مبتنی بر اراده‌ای است که تحت ولایت الله در جبهه حق و ولایت شیطان در جبهه باطل است.
علی پایا: مخالف علم دینی
پس از این مقدمه به بیان نظرات دکتر علی پایا در خصوص علم دینی پرداخته شد. علی پایا در این تقسیم‌بندی اصلاً قائل به معنادار بودن «علم دینی» نیست. در واقع از مخالفان علم دینی است؛ با این حال به بیانی می‌توان ایشان را از موافقان ضمنی علم دینی برشمرد. این موضوع یکی از دلایلی است که اهمیت مطالعه نظریات ایشان را نشان می‌دهد. همچنین تفاوتی که ایشان برای علم و تکنولوژی قائل است راه را برای تربیت دینی باز می‌کند. علی پایا معتقد است علم دینی محال و نامطلوب است؛ ولی به تکنولوژی دینی قائل و معتقد است. یکی دیگر از دلایل اهمیت مطالعه نظریات ایشان نقدهایی است که بر نظریات علم دینی دکتر خسرو باقری وارد می‌کنند.
دکتر پایا علم یا معرفت را برآورده نیاز معرفتی می‌داند؛ در حالی که تکنولوژی برآورده نیاز غیرمعرفتی یا تسهیل‌گر برآورده کردن نیاز معرفتی است.
طرفدار آرای پوپر
علی پایا خود از طرفداران آرای کارل پوپر است و معتقد است که ترکیب علم دینی و ترکیب علم بومی بی‌معناست. در واقع تکنولوژی دینی از نظر ایشان به رسمیت شناخته می‌شود. تکنولوژی گمانه‌زنی و حدس‌هایی است که اثبات نمی‌شود. اثبات و یقین در حالات روانی افراد رخ می‌دهد. از نگاه ایشان، فقها مهندسانی هستند که در جایگاه و موقعیت‌های خاص، مهندسی انجام می‌دهند. ایشان مقاله «فقیه به منزله یک مهندس» را در همین زمینه به تقریر درآورده‌اند.
مکتوبات معرفی‌شده
فهرست و بخشی از کتاب علم دینی علم بومی علم اسلامی (محال یا دوراندیشی) علی پایا در این جلسه خوانده و بررسی شد.
به این مقاله‌ها نیز اشاره شد:
۱. سید محمدتقی موحد ابطحی (۱۳۹۹)، طبقه‌بندی جامع رویکردهای علم دینی، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی
۲. علی پایا (۱۳۸۶)، ملاحظاتی نقادانه درباره علم دینی و علم بومی، حکمت و فلسفه
۳. علی پایا (۱۳۹۱)، تکنولوژی دینی چیستی و امکان تحقق، فصلنامه علمی‌پژوهشی روش‌شناسی علوم انسانی
۴. علی پایا (۱۳۹۴)، فقیه به منزله مهندس: یک ارزیابی نقّادانه از جایگاه معرفت‌شناسانه فقه، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی
۵. علی پایا (۱۴۰۱)، از قرآن چه و چگونه می‌توان آموخت؟ یک بررسی از منظر عقلانیت نقاد، پژوهش‌های فلسفی
دیدگاهتان را بنویسید